1-7 ترکیبات شیمیایی ماریتیغال...................................................................................................................................14 1-8 خواص فیزیکی و شیمایی روغن دانه ماریتیغال...................................................................................................15 1-9 اثرات درمانی سیلی‌مارین.........................................................................................................................................16 1-10 هدف از آزمایش.......................................................................................................................................................18 فصل دوم: مروری بر تحقیقات دیگران 2-1 سالیسیلیک اسید پرایمینگ....................................................................................................................................20 2-2 آب پیش تیمار سازی (هیدروپرایمینگ)..............................................................................................................24 2-3 پیش تیمار سازی با نمک(هالو پرایمینگ)............................................................................................................27 2-4 پیش تیمار سازی با جیبریلیک اسید.....................................................................................................................31 2-5 تأثیر شوری بر روی قند کل در بذر........................................................................................................................33 2-6 تأثیر شوری بر روی قندهای غیر احیایی.............................................................................................................36 2-7 تـأثیر شوری بر روی قندهای احیایی...................................................................................................................37 2-8 تأثیر پرایمینگ جیبرلیک اسید بر میزان قند...................................................................................................39 2-9 تأثیر پرایمینگ سالیسیلیک اسید بر میزان قند.................................................................................................39 2-10 تأثیرهیدروپرایمینگ ( آب پیش تیمار سازی ) بر میزان قند.....................................................................41 2-11 تأثیر هالوپرایمینگ ( پیش تیمار سازی با نمک ) بر میزان قند................................................................42 فصل سوم: مواد و روشها 3-1 منظور از آزمایش......................................................................................................................................................44 3-2 محل اجرای آزمایش...............................................................................................................................................44 3-3 طرح آزمایش............................................................................................................................................................44 3-4 طرز اجرای آزمایش.................................................................................................................................................45 فصل چهارم: نتایج و بحث نتایج و بحث.......................................................................................................................................................................54 4-1 متوسط سرعت جوانه‌زنی........................................................................................................................................54 4-2: متوسط جوانه‌زنی در روز.......................................................................................................................................59 4-3: سرعت جوانه‌زنی......................................................................................................................................................62 4-4: درصد جوانه‌زنی........................................................................................................................................................66 4-5 قند کل........................................................................................................................................................................73 4-6 قند احیایی..................................................................................................................................................................82 4-7 قند غیر احیایی..........................................................................................................................................................91 4-8 نتایج کلی و بحث......................................................................................................................................................99 منابع منابع فارسی........................................................................................................................................................................101 منابع انگلیسی...................................................................................................................................................................104 چکیده انگلیسی..................................................................................................................................................................128 فهرست جدول ها عنوان صفحه جدول 4-1: جدول تجزیه واریانس تأثیر پرایمینگ‌های مختلف تحت تنش‌های شوری بر روی شاخص‌های جوانه‌زنی.................................................................................................................................................................................55 جدول 4-2 اثر متقابل سطوح مختلف شوری و پرایمینگ بر روی متوسط سرعت جوانه‌زنی.............................58 جدول 4-3 اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر متوسط جوانه‌زنی در روز...................................................................61 جدول 4-4 اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر سرعت جوانه‌زنی.................................................................................65 جدول 4-5 اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر درصد جوانه‌زنی...................................................................................69 جدول4-6: مقایسه میانگین تأثیر سطوح مختلف شوری............................................................................................71 جدول4-7: مقایسه میانگین‌‌های تأثیر پرایمینگ‌های مختلف..................................................................................72 جدول4-8: مقایسه میانگین‌های تأثیر زمان...................................................................................................................72 جدول 4-9: جدول تجزیه واریانس تأثیر پرایمینگ‌های مختلف تحت تنش‌های شوری بر روی قند بذر........73 جدول4-10 اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر قند کل................................................................................................77 جدول4-11 اثر متقابل پرایمینگ و زمان بر قند کل...................................................................................................78 جدول4-12 اثر متقابل شوری و زمان بر قند کل.........................................................................................................79 جدول 4-13 اثر متقابل پرایمینگ، شوری و زمان بر روی قند کل..........................................................................80 جدول 4-14 اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر قند احیایی........................................................................................86 جدول 4-15 اثر متقابل پرایمینگ و زمان بر قند احیایی...........................................................................................87 جدول 4-16 اثر متقابل شوری و زمان بر قند احیایی.................................................................................................88 جدول 4-17 اثر متقابل پرایمینگ، شوری و زمان بر روی قند احیایی...................................................................89 جدول 4-18اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر قند غیراحیایی...................................................................................94 جدول 4-19 اثر متقابل شوری و زمان بر قند غیر احیایی.........................................................................................95 جدول 4-20 اثر متقابل پرایمینگ و زمان بر قند غیر احیایی...................................................................................96 جدول 4-21 اثر متقابل پرایمینگ، شوری و زمان بر روی قند غیراحیایی.............................................................97 فهرست نمودارها عنوان صفحه نمودار 4-1: اثر سطوح مختلف شوری بر روی متوسط سرعت جوانه‌زنی................................................................56 نمودار 4-2: تأًثیر پرایمینگ‌های مختلف بر روی متوسط سرعت جوانه‌زنی...........................................................57 نمودار 4-3: اثر سطوح مختلف شوری بر روی متوسط جوانه‌زنی در روز ...............................................................59 نمودار 4-4: تأثیر پرایمینگ های مختلف بر روی متوسط جوانه‌زنی در روز .........................................................60 نمودار 4-5 اثر سطوح مختلف شوری بر روی سرعت جوانه‌زنی................................................................................63 نمودار 4-6: اثر پرایمینگ های مختلف بر سرعت جوانه زنی.....................................................................................64 نمودار 4-7 :اثر شوری بر روی درصد جوانه‌زنی.............................................................................................................67 نمودار 4-8: اثر پرایمینگ‌های مختلف بر روی درصد جوانه‌زنی................................................................................68 نمودار 4-9: اثر شوری بر روی میزان قند کل................................................................................................................74 نمودار 4-10: اثر پرایمینگ های مختلف بر روی میزان قند کل..............................................................................75 نمودار 4-11: اثر زمان بر روی میزان قند کل...............................................................................................................76 نمودار 4-12 اثر شوری بر روی میزان قند احیایی.......................................................................................................83 نمودار 4-13 : اثر ماده شمیایی بر روی میزان قنداحیایی........................................................................................84 نمودار 4-14: اثر زمان بر میزان قندهای احیایی.........................................................................................................85 نمودار 4-15: اثر شوری بر روی میزان قند غیر احیایی.............................................................................................91 نمودار 4-16 اثر پرایمینگ‌های مختلف بر روی قندهای غیر احیایی....................................................................92 نمودار 4-17: اثر زمان بر روی قندهای غیر احیایی..................................................................................................93 بررسی تأثیر چندین نوع پیش‌تیمار سازی بر روی بذور گیاه ماریتیغال (Silybum marianum) تحت چندین سطح تنش شوری به وسیله: حمید رضا دیرین صمیمی فرد چکیده: ************************************* *************************************   نکته مهم : هنگام انتقال متون از فایل ورد به داخل سایت بعضی از فرمول ها و اشکال درج نمی شود یا به هم ریخته می شود یا به صورت کد نمایش داده می شود ولی در سایت می توانید فایل اصلی را با فرمت ورد به صورت کاملا خوانا خریداری کنید: سایت مرجع پایان نامه ها (خرید و دانلود با امکان دانلود رایگان نمونه ها) : elmyar.net *************************************   *************************************     بر اساس آمار موجود در سطح جهانی ایران پس از چین، هند و پاکستان بیشترین درصد اراضی شور را به خود اختصاص داده است از این رو لازم است که جهت ایجاد یک کشاورزی پایدار استفاده از گیاهان جدید و روشهای جدید در کشاورزی را مد نظر قرار دهیم. با توجه به آن که گیاه دارویی ماریتیغال دارای توانایی نسبتاً خوبی در برابر تنش شوری می‌باشد می‌تواند به عنوان یک گزینه خوب جهت کشت در مناطق شور مد نظر قرار گیرد. از آنجایی که عمل پرایمینگ می‌تواند نقش موثری در ایجاد مقاومت به تنش شوری در بذور گیاه بازی کند می‌توان آن را به عنوان یک روش کم هزینه جهت کشاورزی در مناطق شور قلمداد کرد. هدف از اجرای این آزمایش یافتن بهترین تیمار پرایمینگ جهت ایجاد مقاومت به شوری در بذور گیاه ماریتیغال از بین چند نوع از پرایمینگ‌هایی است که تا به حال بر روی بسیاری از گیاهان دیگر انجام شده و نتایج خوبی را در بر داشته‌اند. این آزمایش در دو بخش انجام شده است در بخش اول که به جوانه‌زنی بذور در پتری‌دیش پرداخته شده است در این بخش طرح آزمایشی مورد استفاده فاکتوریل در غالب طرح کاملاً تصادفی بود که از جیبرلیک اسید، سالیسیلیک اسید، آب و نمک طعام جهت پرایمینگ بذور استفاده شد. سطوح شوری مورد استفاده صفر، 50، 100، 150، 200 و 250 میلی‌مول نمک طعام در لیتر بود. در بخش دوم آزمایش اثرات تنش شوری بر روی قند بذور در اوایل دوره جوانه‌زنی مورد مطالعه قرار گرفت پرایمینگ‌ها و سطوح شوری همانند آزمایش اول بود اما در این آزمایش مقدار قندها در زمان‌های 12، 24 و 36 ساعت پس از خیس شدن بذور ماریتیغال مورد مطالعه قرار گرفت. طرح آزمایشی مورد استفاده در آزمایش دوم نیز فاکتوریل در غالب کاملاً تصادفی بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که پرایمینگ بذرو در شرایط تنش شوری دارای اثرات مثبتی در ایجاد مقاومت به شوری در بذور گیاه ماریتیغال می‌باشد و بر روی شاخص‌های جوانه‌زنی در گیاه دارای تأثیر مثبت می‌باشد همچنین بر روی مقدار قند بذور نیز تأثیر گذار بوده و در آن تغییر ایجاد می‌کند. مشاهده گردید که در سطوح مختلف شوری بذور به تیمارها پاسخ‌های مختلفی را نشان دادند و بهترین نتیجه در مورد شاخص‌های جوانه‌زنی زمانی حاصل شد که بذور در شوری 50 میلی‌مول در لیتر نمک طعام قرار داشتند و تیمار هیدروپرایمنگ بر روی آنها انجام شده بود. بیشترین میزان قندکل و غیر احیایی زمانی حاصل گردید که بذور تحت تنش شوری 250 میلی‌مول بر لیتر نمک طعام بودند و تیمار سالسیلیک اسید پرایمینگ بر روی آنها انجام شده بود همچنین 36 ساعت از زمان خیس شدن بذور می‌گذشت. بالاترین مقدار قند احیایی در حالتی مشاهده شد که بذور تحت تنش شوری 50 میلی‌مول نمک طعام در لیتر قرار داشته و هیچ گونه پرایمی بر روی آنها صورت نگرفته بود و تنها 12 ساعت از خیس شدن بذور گذشته باشد. با توجه به این که غلظت ماده پرایمینگ و طول دوره پرایمینگ بر روی نتایج حاصله موثر است پیشنهاد می‌شود که با استفاده از مواد مورد استفاده در این آزمایش در غلظت‌ها و زمان‌های پرایمینگ دیگر این آزمایش‌ها تکرار شوند. کلمات کلیدی: قندکل، قند احیایی، قند غیراحیایی. پرایمینگ، جوانه‌زنی و شوری فصل اول مقدمه و هدف 2414270376555 1-1مقدمه : گیاهان دارویی مخازن غنی از مواد موثره اساسی بسیاری از داروها می‌باشند. مواد موثره اگرچه اساساً با هدایت فرایندهای ژنتیکی ساخته می‌شوند ولی ساخت آنها بطور بارزی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می‌گیرد، بطوری که عوامل محیطی سبب تغییرات در رشد گیاهان دارویی، همچنین در مقدار و کیفیت مواد موثره آنها می‌گردد. آبی که برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود دارای نمک‌های محلول است که پس از تبخیر آب در خاک باقی مانده و به تدریج باعث افزایش شوری خاک‌های زراعی می‌گردد ( برکلی، 1986). حدود 7 درصد اراضی دنیا ( مونس، 2002 ) و 15 درصد از سطح کشور ایران تحت تاثیر شوری می‌باشند. از این‌رو شناسایی و بررسی سازگاری گیاهانی که توان رشد در مناطق شور را داشته باشند می‌تواند در ایجاد تعادل اکولوژیک مهم باشد ( هادی و همکاران، 1386). از نظر مراحل استقرار گیاه اولین مسئله تندش دانه است. در خاک‌های شور بذر از نظر جذب آب و اثرات سمی غلظت بالای نمک‌ها با استرس روبرو می‌گردد ( هایدر و همکاران، 1972). تنش شوری عموماً باعث تأخیر در جوانه زنی، کاهش سرعت و درصد جوانه زنی و کاهش رشد دانه رست می‌گردد. به علاوه شوری سبب تأخیر در ظهور ریشه‌چه و ساقه‌چه در بذرهای در حال جوانه زدن در محیط شور می‌شود. شوری کلرید سدیم نسبت به شوری‌های دیگر با شدت بیشتری بر روی رویش بافت‌های جوان تأثیر می‌گذارد ( وحید و همکاران، 1999 ). پرایمینگ یکی از روشهای بهبود کارکرد بذر می‌باشد. در پرایمینگ اجازه داده می‌شود که بذرها مقداری آب جذب کنند طوری که مراحل اولیه جوانه زنی انجام شود اما ریشه‌چه خارج نشود. به عبارت دیگر، بذرها تا مرحله دوم آبنوشی پیش می‌روند اما وارد مرحله سوم نمی‌شوند. بعد از تیمار پرایمینگ، بذرها خشک و همانند بذرهای تیمار نشده ( شاهد ) ذخیره و کشت می‌شوند (مک‌دونالد، 1999). گزارش‌های مختلف حاکی از آن است که پرایمینگ باعث افزایش درصد، سرعت و یکنواختی جوانه‌زنی و سبز شدن بذر می‌گردد (دمیرکایا و همکاران، 2006) ( اشرف و رئوف، 2001). همچنین گزارش شده است که این تکنیک باعث افزایش دامنه جوانه‌زنی بذر‌ها در شرایط محیطی تنش‌زا از قبیل تنش شوری، خشکی و دما می‌شود (فوجی‌کارا و همکاران، 1993) ( دمیر‌کایا و همکاران، 2006) (اشرف و فولاد، 2005). 1-2 گیاه شناسی: ماریتیغال یا خار مریم با نام علمی Silybum marianum گیاهی است یکساله که در آب هوای گرم با خاک سبک و شنی می‌روید و ریشه این گیاه مستقیم، به رنگ روشن و دارای انشعابهای زیادی می‌باشد. ساقه آن نیز مستقیم است و انشعابهای زیادی دارد. ارتفاع ساقه متفاوت بوده و بین 150 تا 250 سانتی متر است. برگها پهن و شکننده‌اند و اوایل رویش به شکل روزت روی زمین قرار می‌میگیرند. دمبرگها بلند، بیضی شکل و خاردار می‌باشند. وجود لکه‌های سبز رنگ کلوروفیل دار و سفید رنگ که بر اثر ایجاد فاصله بین غشاء و سلولهای کلروفیل‌ دار مزوفیل ایجاد شده به ظاهر برگ حالتی شبیه به سنگ مرمر می‌دهد. حاشیه برگها خار‌دار بوده و کاپیتولها به شکل بیضی و تا حدودی تخم‌مرغی شکل هستند. قطر آنها بین 5 تا 8 سانتی‌متر است گلهای لوله‌ای به رنگ بنفش تیره و بندرت سفید رنگ می‌باشند. قسمت خارجی کاپیتولها برجسته و پولک مانند است و از تعداد زیادی زواید خار مانند تشکیل شده‌اند. میوه ( دانه ) به شکل تخم مرغ ، به طول 8 میلی‌متر و ضخامت 4 میلی‌متر است. رنگ آن عموماً قهوه‌ای تیره است، اما قسمت تحتانی آن به رنگ قهوه‌ای روشن مشاهده می‌شود. وزن هزار دانه آن 23 تا 31 گرم است (امید بیگی، 1384). وزن هر دانه حدود 22 میلی‌گرم است (ابدالی مشهدی، 1381). این گیاه به حالت خودرو در کنار جاده‌های متروک، اراضی بایر و حدود خارجی زمینهای زراعی می‌روید. برگهای این گیاه بزرگ با کناره‌های منقسم، دندانه دار، خار دار و به رنگ سبز شفاف است. خارهای نازک و ظریف رأس دنداه‌های این گیاه ، رنگ زرد و ظاهر مشخصی در برابر مقابل رنگ سبز پهنک نشان می‌دهد ضمناً چون کناره رگبرگها آن لکه‌‌های سفید وجود دارد، مجموعاً باعث می‌شود که توجه به مشخصات برگ باعث سهولت تشخیص آن از گیاهان دیگر این تیره گردد ( زرگری، 1375). . برگهای تازه روییده از بذر (لپه) از یک دوم تا سه چهارم اینچ پهنا و سه چهارم تا یک اینچ درازا دارند. هر کاپیتول حدود 100 دانه دارد و هر گیاه بین 10 تا 50 کاپیتول ایجاد می‌کند. رنگ پوشش غشایی بذر بستگی به وضعیت آب و هوایی در مرحله گلدهی دارد. وقتی هوا سرد و بارانی باشد ممکن است دانه‌ها بدون رنگ شوند (ابدالی مشهدی، 1381). 1-3 پراکندگی جغرافیایی و منشأ : این گیاه در بعضی از مناطق ایران بصورت خودرو می‌روید. اطراف مزارع و جاده‌ها و کنار زمینهای بایر در جنوب کشور بیشتر وجود دارد. منشأ این گیاه در نواحی شرقی مدیترانه گزارش شده است و امروزه در جلگه‌های هموار این نواحی و مناطق دارای اقلیم معتدل شبه مدیترانه‌ای در فلات ایران کشت می‌شود. ماریتیغال در مناطق مختلف کشور ایران مانند چالوس، رودبار، گنبد کاوس و نوده (ارتفاعات 150 تا 200 متری) و در مازندران در مناطق کلاردشت و بابل (ارتفاعات 45 متری) امارت در دره هزار (ارتفاعات 500 متری)، غرب ایران، آذربایجان دشت مرغان، کرمانشاه در منطقه کوه نوه و لرستان در باغ سهراب و خوزستان در مناطق حمیدیه، شوش و رامهرمز و در استان فارس در مناطق کازرون، بوشهر، برازجان، ممسنی، جهرم و زرین دشت بصورت خودرو می‌رویند (زرگری، 1375). این گیاه در سطوح وسیعی همه ساله در کشورهای آلمان، اطریش، رومانی و غرب آفریقا کشت می‌شود. آلمان یکی از تولید کنندگان عمده دارو از این گیاه می‌باشد (امید بیگی، 1384). تحقیقات انجام شده در اطراف تهران نشان داده است که گیاه به خشکی بسیار مقاوم است و میزان مواد موثر موجود در بذر آن در سطح آبیاری 60 تا 80 میلی‌متر بوده در صورتی که بیشترین عملکرد بذر در 60 میلی‌متر آبیاری بوده است (زرگری، 1375). 1-4 شوری خاک: شوری 7 درصد از اراضی دنیا، حدود 930 میلیون هکتار را تحت تأثیر قرار داده و روز به روز این مناطق شور در حال گسترش می‌باشند. مطالعات جهانی نشان داده که بهره‌برداری از زمین‌ها در طی 45 سال گذشته باعث شور شدن 6 درصد اراضی دنیا شده است. به عنوان مثال در طی قرن گذشته از 77 میلیون هکتار زمین در استرالیا تنها دو میلیون هکتار شور بوده ولی پیش بینی می‌شود که در طی 50 سال آینده این رقم به 15 میلیون هکتار افزایش پیدا کند. بر اساس آمار موجود، در سطح جهانی ایران پس از چین، هند و پاکستان بیشترین درصد اراضی شور را به خود اختصاص داده است( کافی وهمکاران، 1388). اراضی فاریاب به طور جدی مستعد شور شدن می‌باشند. حدود نیمی از اراضی تحت پوشش سیستم‌های آبیاری موجود در دنیا تحت تأثیر شوری، قلیاییت یا زه‌دار شدن هستند. برنامه‌های آبیاری تنها 15 درصد از زمینهای زراعی دنیا را تحت پوشش قرار می‌دهد( که مقدار آن در سال 1978 227 میلیون هکتار بوده است)، اما زمین‌های فاریاب حداقل دو برابر تولید بیشتری نسبت به زمین‌های دیم دارند، لذا این اراضی یک سوم غذای مردم جهان را تأمین می‌کنند. کاهش گسترش شوری و افزایش تحمل به شوری در گیاهان زراعی از مهمترین مسائل جهانی است( مانس، 2002). کشور ما به دلیل تکیه بر کشاورزی فاریاب برای تولید محصولات کشاورزی به شدت در معرض شور شدن اراضی است. از مجموع 65/1 میلیون کیلومتر مربع مساحت ایران، حدود 53 درصد از سطح کشور از کوه‌ها و بیابان‌ها تشکیل شده و 16 درصد در ارتفاع بیش از 2000 متر از سطح دریا قرار گرفته‌اند. تقریباً 90 درصد اراضی دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. آمارها نشان می‌دهند که سطح زیر کشت در ایران حدود 2/18 میلیون هکتار است که هم شامل زمین‌های قابل کشت (1/16 میلیون هکتار) و هم مناطق زیر کشت گیاهان دائمی (1/2 میلیون هکتار ) است. از کل زمین های قابل کشت کشور تنها حدود 5/8 میلیون هکتار اراضی فاریاب هستند که از این سطح نیز 2/2 میلیون هکتار آن آیش است. سیستم اصلی تولید محصول در ایران بر اساس کشاورزی فاریاب است و حدود 50 درصد از اراضی تحت تاثیر انواع اثرات شوری قرار دارند. اکثر مناطق زراعی ایران مستعد شوری هستند و بزرگترین مناطق مستعد شوری در مرکز ایران قرار دارند (قریشی و همکاران، 2007). بر طبق گزارش فائو، شوری در ایران ناشی از شوری اولیه و شوری ثانویه می‌باشد. شوری اولیه بر اثر عوامل زیر ایجاد می‌شود: ترکیبات سنگ مادر خاک‌ها در بیشتر قسمت‌های حاشیه خلیج فارس، فلات مرکزی و زاگرس حاوی نمک و گچ می‌باشد که در لایه‌های مارنی قرار گرفته است. رودهای‌شور فصلی که در فلات مرکزی مشاهده می‌شوند. حرکت نمک‌های تجمع یافته در سطح زمین در اثر وزش باد‌ و انتقال آن به مناطق دیگر. نفوذ آب دریا که بیشتر در مناطق ساحلی دیده می‌شود. بارندگی پایین و تبخیر و تعرق بالا. برای مثال در منطقه زابل که میزان بارندگی 55 میلی‌متر و میزان تبخیر و تعرق 4800 میلی‌متر است. شوری ثانویه که در اثر عوامل زیر ایجاد می‌شود: آبیاری با آب‌های شور و سدیک. مناسب نبودن شرایط زهکشی. مدیریت ضعیف آبیاری با آب شیرین ( آبیاری بیش از حد). چرای بیش از حد. استفاده بیش از حد از منایع آب‌های زیر زمینی (کافی و همکاران، 1388). شوری خاک زمانی ایجاد مشکل می‌کند که غلظت نمک‌های محلول خاک در ناحیه ریشه تا حدی بالا باشد که مانع از رشد بهینه گیاه می‌شود. غلظت نمک بر مبنای وزنی و یا حجمی بیان می‌شود. غلظت نمک بر مبنای وزنی شامل قسمت در میلیون، درصد غلظت نمک و میلی‌گرم بر کیلوگرم می‌باشد و بر مبنای حجمی شامل میلی‌گرم در لیتر، میلی اکی‌والان در لیتر و میلی مول در لیتر می‌باشد (هانسن و همکاران، 1999). کاتیون‌هایی که موجب ایجاد شوری می‌شوند شامل سدیم، کلسیم و منیزیم و آنیون‌ها شامل کلراید، سولفات و بی‌کربنات می‌باشند. پتاسیم هم ممکن است وجود داشته باشد اما با ذرات خاک اثر متقابل داشته و سطح پتاسیم در محلول خاک پایین نگه داشته می‌شود. کربنات در صورتی که PH خاک بیشتر از 8 باشد، ایجاد مشکل می‌کند. ُبر موجود در آب‌های زیر زمینی بالاست ولی میزان آن در آب‌های سطحی پایین می‌باشد. برای حل مشکلات کشت گیاه در خاک‌های شور دو روش کلی وجود دارد، زدودن نمک از خاک با استفاده از سیستم‌های زهکشی و دیگری روش‌های بیولوژیک که در آن ، روشهایی مبتنی بر فیزیولوژی گیاه برای افزایش مقاومت آن به شوری به کار گرفته می‌شود( مونس، 2002). 1-5 تأثیر شوری بر جوانه زنی: شوری یکی از مهمترین تنش‌های غیر زنده است که بر روی رشد، تکامل و محصول تأثیر می‌گذارد از این رو درک بهتر از نحوه عملکرد آن باعث می‌شود که گیاهان توانایی تطبیق پذیری بیشتری با تنش شوری داشته باشد که نتیجه آن کمک به انتخاب گیاهان مقاوم به تنش می‌باشد، که موجب بهره برداری از خاک‌های شور می‌گردد (رهنما و ابراهیم‌زاده، 2005) (سودهاکار و همکاران، 2001). مشخص شده است که تأثیرات زیان آور شوری به سه بخش تقسیم می‌شوند : تنش اسمزی. قطع فعالیت‌های متابولیک که ناشی از افزایش بیش از حد یونها و ایجاد عدم تعادل است. ممانعت یونهای نمک از جذب عناصر ضروری ماکرو و میکرو (عبدل‌الصمد و شداد، 1997). وجود املاح زیاد در اطراف ریشه، تنش آبی و همچنین سمیت یونی برای گیاهان ایجاد می‌کند. جلوگیری از ورود املاح و تنظیم اسمزی در تحمل گیاه نسبت به شوری نقش تعیین کننده‌ای دارد. در مورد تنش شوری، بیش از حد بودن یون‌ها به ویژه کلرور سدیم مطرح می‌باشد. به دلیل نیاز کم گیاه به یون های کلر و سدیم و با توجه به شعاع کم یون سدیم که سریعاً جایگزین یون‌های دیگر می‌شود اثر تخریبی کلرور سدیم بیش از دیگر نمک ها می‌باشد ( جلیلی مرندی، 1389). در ادامه باید اضافه کرد علاوه بر مولفه های یونی و اسمزی،تنش شوری مانند دیگر تنش های غیر زنده موجب تنش اکسیداتیو نیز می‌گردد که این موضوع بواسطه افزایش در گونه‌های اکسیژن فعال مانند سوپراکسید، هیدروژن‌پراکسید و رادیکالهای هیدرواکسیل است (آزِودو نتو و همکاران، 2006). از نظر مراحل استقرار گیاه، اولین مسئله تندش دانه است. در خاک‌های شور بذر از نظر جذب آب و اثرات سمی غلظت بالای نمک با تنش روبرو می‌شود(حیدر و یاسمین، 1972). تنش شوری عموماً باعث تأخیر در جوانه زنی، کاهش سرعت و درصد جوانه‌زنی و کاهش رشد دانه رست می‌گردد. به‌علاوه شوری سبب تأخیر در ظهور ریشه‌چه و ساقه‌چه در بذر‌های در حال جوانه‌زدن در محیط شور می‌شود. شوری کلرید سدیم نسبت به شوری‌های دیگر با شدت بیشتری روی بافت جوان تاثیر می‌گذارد (وحید و رسولی، 1999). تحقیقات نشان می‌دهند که شوری حتی در غلظت‌های پایین موجب کاهش درصد جوانه زنی می‌گردد و بعلاوه نتایج حاکی از این می‌باشند که این موضوع برگشت پذیر می‌باشد. درصد نهایی جوانه زنی در بذوری که در معرض غلظتهای بالای نمک قرار داشتند دارای کاهش قابل توجهی نسبت به بذور شاهد بودند (میوت‌دوروس و مانگه، 2008)، هر چند تأثیر تنش شوری بر روی جوانه زنی وابسته به گونه می‌باشد (دبز و همکاران، 2004). گیاهان مختلف توانایی‌های متفاوتی در محیط‌های شور از خود نشان می‌دهند. تفاوت در قدرت مقاومت به شوری نه تنها در میان جنس‌ها و گونه‌ها بلکه حتی در داخل یک گونه نیز مشاهده می‌شود. میزان کاهش جوانه‌زنی و رشد گیاه تحت شوری به ترکیب نمک، غلظت نمک و مرحله رشد گیاه بستگی دارد و به عنوان مثال گیاه چغندر قند در مرحله جوانه‌زنی به شوری نسبتاّ حساس است (ماس، 1986). یکی از روش‌های موثر در استفاده بهینه از منابع آب و خاک شور، کشت گیاهان نسبتاً متحمل به شوری در این زمین‌ها است(ریچاردز، 1983). تعیین حد تحمل به شوری برای یک گیاه طی یک مرحله رویشی خواص زیادی دارد (برنستین و هوارد، 1958). مطالعه مراحل مختلف رشد گیاهان در شرایط شوری اهمیت ویژه‌ای در مدیریت و کاهش اثر‌های منفی تنش بر رشد و تولید گیاهان دارد (دادخواه، 1388). افزایش شوری موجب کاهش درصد جوانه‌زنی و تأخیر در فرایند جوانه‌زنی می‌گردد. همچنین ‌می‌تواند دلیل عدم جوانه‌زنی در شرایط شوری بالاتر از حد توان یک گونه باشد (پوجول و همکاران، 2000). در بذور گیاه کلزا افزایش شوری محیط موجب کاهش متوسط جوانه‌زنی در بذور می‌شود (سالاریزاده و همکاران، 2012 ). تنش شوری با جلوگیری از جذب آب به علت پتانسیل اسمزی و اجازه دادن به ورود یون‌های سمی به داخل جنین در حال توسعه، بر جوانه‌زنی اثر می‌گذارد. عواملی مانند نوع خاک، مقدار ماده آلی موجود در خاک، گونه و یا رقم و دما بر آستانه تحمل شوری گونه‌های گیاهی تأثیر گذار است. حساسیت یک گیاه به تنش شوری در طول مرحله جوانه زنی بذر به‌نسبت مراحل بعدی مانند طویل شدن ریشه‌چه و گیاه‌چه خیلی بیشتر است (محمدی و همکاران، 1388). شوری سبب کاهش جوانه‌زنی در بذر گیاهان نمک گریز و نمک‌دوست شده ومراحل بعد از جوانه‌زنی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. عکس‌العمل بذرهای هر دو نوع گیاهان نمک گریز و نمک دوست نسبت به ارقام گیاهی متفاوت می‌باشند. شوری عمدتاً سبب کاهش پتانسیل اسمزی محلول خاک شده و جذب آب بوسیله بذر را کاهش می دهد همچنین یون‌های محلول نیز به جنین بذر آسیب وارد می‌کنند (جلیلی مرندی، 1389). نشان داده شده است که کلرید سدیم با غلظت 200 میلی‌مول قادر است که جوانه زنی Cakile maritime L. را حتی پس از انتقال به آب خالص محدود نماید (نادیو و نایکر، 1992). 1-6 پرایمینگ: روش‌های بهبود جوانه‌زنی مانند پیش تیمارسازی بذر (پرایمینگ) برای اصلاح عملکرد فیزیولوژیکی در طی مراحل جوانه‌زنی و دوران اولیه رشد به کار می‌رود . مهمترین هدف پیش‌تیمار سازی، بهبود درصد جوانه زنی و سرعت آن است که در نهایت موجب افزایش سرعت و هماهنگی در رشد گیاهان در کشتزارها و سرانجام سبب افزایش میزان بهره برداری به ویژه در شرایط تنش می‌شود (بلک وجی و بولی، 1388). تیمارهای پیش از کشت بذر که به آنها پرایم کردن گفته می‌شود شامل جذب آب به مقدار کافی جهت جوانه‌زنی و سپس خشک کردن آن است. هدف پرایم کردن افزایش درصد جوانه‌زنی، کاهش متوسط مدت جوانه‌زنی و بهینه کردن رشد و قدرت گیاهچه تحت بازه وسیعی از شرایط مطلوب و نامطلوب محیطی است. این روش درگیاهان با بذرهای کوچک و بیشتر در گیاهان دارویی که دارای ارزش اقتصادی بالایی می‌باشند و نیازمند جوانه‌زنی یکنواخت و سریع هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد (اِلیس و روبرتز، 1981). پرایم بذر را می‌توان در محیط‌های مختلف چون آب ( هیدروپرایمینگ)، قرار دادن در معرض محلول‌های با پتانسیل آب پایین مانند پلی‌اتیلن‌گلایکول، یا محلولهای نمک مانند نیترات پتاسیم، کلرید پتاسیم، فسفات پتاسیم، سولفات منیزیم، کلرید کلسیم و نمک طعام یا کلرید سدیم ( اسموپرایمینگ) و همچنین پرایم بوسیله کنترل کننده‌های رشد گیاهی و پلی‌آمین‌ها انجام داد ( فاروق و همکاران 2010). گزارش شده است که پرایم بذرها باعث افزایش ویگور، سرعت و یکنواختی جوانه زنی و بهبود محصول در سبزیجات و گیاهان زینتی می شود (دیرمان و همکاران، 1987) ( بروگ گینک و همکاران، 1999). هر تیمار دارای محاسن و معایب خاص خود است و دارای تأثیرات مختلفی با توجه به غلظت ماده مورد استفاده در تیمار، گونه گیاه و در نهایت سطح رشد گیاه و طول دوره پرایم می‌باشد ( تزورتزاکیس، 2009). این تفاوت‌ها زمانی بیشتر مشخص می‌شوند که بذور در شرایط مختلف انبار داری و تنش‌های غیر زنده مانند تنش شوری در دوره جوانه‌زنی قرار می‌گیرند (کایولیا و همکاران، 1996). بسیاری از تغییرات فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و ملکولی را می‌توان یافت که احتمالاً نحوه عملکرد آنها شامل زودتر شدن و افزایش فعالیت پروتئین‌سنتاز، آلدولاز و ایزوسیترات‌لیاز و همچنین افزایش فعالیت گلوکز 6 فسفات دی‌هیدرو‌ژناز و کاهش فعالیت الکل‌دی‌هیدرو‌ژناز در بذور پرایم شده ذرت شیرین و گیاه آفتاب‌گردان گردید که این موضوع باعث افزایش تحرک ذخایر غذایی شده است (اسمیت و کوب، 1991) ( فو و همکاران، 1988) ( وحید و همکاران، 1999). پیش تیمار بذر یا پرایمینگ یک تکنیک ساده و رویکرد جایگزین است که اخیراً در جهت غلبه بر مشکل شوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. پرایمینگ یکی از راه‌های فیزیولوژیکی است که باعث جوانه‌زنی سریعتر و یکنواخت‌تر بذر می‌شود (سیویرتپِ و دورادو، 1995). برای بسیاری از گونه‌های سبزیجات پرایمینگ سبب افزایش ویگور و عملکرد می‌شود و نتیجه این افزایش عملکرد باعث میشود هزینه اضافی که بر اثر این عمل به وجود آمده پوشش داده شود ( اعزمی و محمدی، 2008). تاثیرات مثبت پرایمینگ بر روی بسیاری از سبزیجات از جمله هویج مشاهده شده ( بالبینوت و لوپز، 2006). پرایم‌های مختلف بذر از جمله اسموپرایمینگ مسئول نسخه برداری سریعتر DNA که در نتیجه افزایش RNA و پروتئین سنتاز همراه با افزایش دسترسی به ATP ، بازسازی بخش های آسیب دیده بذر و کاهش کمبود متابولیت‌ها می‌شود (الیس و باچر، 2007) (گیاسی و همکاران، 2008). خیساندن بذرها ممکن است برای ظرفیت جوانه‌زنی موثر باشد و در صورت لزوم استفاده گردد، که البته خیساندن طولانی مدت سبب وارد آمدن خسارت به بذرهای بسیاری از گونه‌های گیاهی می‌شود. خسارت پیش‌خیساندن در سویا به غلظت پایین اکسیژن داخل بذر نسبت داده می‌شود. با این وجود بیشتر وقتها خروج آنزیم‌ها و مواد غذایی از بذرها نیز دیده می‌شود ( محمدی و همکاران، 1390). 1-7 ترکیبات شیمیایی ماریتیغال : اعضای مختلف گیاه ماریتیغال دارای تانن، نوعی ماده تلخ، یک نوع رزین و دانه آن نیز دارای یک ماده روغنی، آمیدن و مواد آلبومینوئیدی می‌باشد. مواد مذکور در آلبومن دانه، واقع در زیر پوسته خارجی آن وجود دارد. از این نظر برای درمان بیماریها مصرف دانه آن توصیه گردیده است. طبق بررسیهای انجام شده برگ‌های این گیاه دارای ماده‌ای به نام کنی‌سین (Cnicine)است و دانه‌های آن دارای ماده‌ای به‌نام تیرامین (Tyramine) است. تیرامین به حالت متبلور در بنزن یا الکل بدست ‌می‌آید. این ماده در گرمای 145 درجه سانتیگراد ذوب می‌شود. هر گرم آن در 95 میلی‌لیتر آب 15 درجه سانتیگراد و 10 میلی‌لیتر آب جوش محلول می‌شود. در بنزن و گزیلن نیز به مقدار کم حل می‌شود. از میوه ماریتیغال ماده‌ای به‌نام سیلی‌مارین (Silymarin) به فرمول C25H22O10 شامل سه ایزومر اصلی به‌ نام‌های سیلی‌بین (Silibin)، سیلی دیانین (Silydianin) و سیلی‌کریستین (Silychiristin) استخراج گردیده است مواد موثره گیاه ماریتیغال از نوع فلاونولیگنان‌ها هستند که این مواد 5/1 تا 3 درصد وزن دانه ماریتیغال را تشکیل می‌دهند این ترکیبات از نظر شیمیایی متعلق به فنل‌ها هستند و رنگ آنها زرد می‌باشند. مهمترین فلاونوئیدهای موجود در دانه‌های این گیاه عبارتند از سیلیبین، سیلی‌کریستین و سیلی‌دیانین که مجموعه آنها تحت عنوان ترکیبات سیلی‌مارین شناخته می‌شوند (زرگری، 1375). 1-8 خواص فیزیکی و شیمایی روغن دانه ماریتیغال: دانه ماریتیغال شامل 5/0 ± 7/22 درصد روغن است که این میزان با نتیجه مطالعه هادولین و همکاران تطابق دارد (گلی و همکاران، 1386). در آن تحقیق از چندین نوع حلال آلی برای استخراج روغن از دانه ماریتیغال استفاده شده که بهترین راندمان استخراج (5/22 درصد) توسط حلال پترولیوم اتر به دست آمده است ( هادولین و همکاران، 2001). در مقایسه با دانه‌های روغنی رایج، دانه ماریتیغال بیشتر از دانه تجاری سویا (20-18 درصد) و تخم پنبه (20-18 درصد) می‌باشد (گانستون، 2002). ترکیب اسیدهای چرب در روغن ماریتیغال توسط دستگاه GC تعیین شده و در میان اسیدهای چرب مختلف اسید لینولئیک بیشترین مقدار را (2/51 درصد) به خود اختصاص داده که در مقایسه با روغن بادام زمینی این میزان بیشتر بوده ولی با روغن‌های سویا و پنبه دانه تقریباً برابری می‌کند. پس از آن اسید اولیئک بیش از اسیدهای چرب دیگر است (8/28 درصد) که میزان این اسید بیشتر از درصد آن در روغن سویا و تخم پنبه می‌باشد. میزان اسید لینولنیک روغن ماریتیغال (65/3 درصد) بیشتر از اکثر روغن‌های رایج بوده اما از روغن‌های تجاری سویا و کانولا کمتر است که بیانگر پایداری بیشتر این روغن در برابر اکسیداسیون نسبت به روغن‌های مذکور است. با توجه به نوع و مقدار اسید‌های چرب می‌توان گفت که روغن ماریتیغال در گروه روغن‌های لینولئیک- اولئیک قرار می‌گیرد، که در این گروه روغن‌های همچون سویا ، آفتابگردان و گلرنگ نیز طبقه بندی می‌شوند(گلی و همکاران، 1386). 1-9 اثرات درمانی سیلی‌مارین: ریشه و اندامهای هوایی گیاه ماریتیغال طعم تلخ و اثر اشتها‌آور داشته و در طب سنتی برای درمان بیماری‌های طحال، کبد و یبوست‌های مزمن استفاده می‌شود (ولاگ و استودلا، 1387) (زرگری، 1375). اثر محافظت کبدی گیاه در چندین تحقیق حیوانی و انسانی گزارش شده است. در این گزارش‌ها ثابت شده است که آسیب کبدی توسط موادی مانند تتراکلریدکربن، گالاکتوزامین و الکل ایجاد می‌شودو سیلی‌مارین کبد را در برابر این مواد محافظت می‌کند (لترون و همکاران 1990) ( مورل و همکاران 1989) (کلوت و همکاران، 1994). یکی از مهمترین اثرات مخافظت کبدی سیلی‌مارین در مهار مسمومیت شدید توسط قارچ Amanita phalloides میباشد. آمانیتین و فالودین دو پپتید موجود در قارچ سمی از قوی‌ترین مواد نابود کننده سلول‌های کبد می‌باشند. سیلی‌مارین اثر محافظ کبدی 100 درصد در برابر این مواد سمی از خود نشان می‌دهد و حتی در صورتی که سیلی‌مارین 10 دقیقه بعد از مسمومیت با آمانیتا تجویز شود به طور کامل با مسمومیت مقابله می‌کند و اگر در مدت 24 ساعت بعد از مسمومیت داده شود از مرگ پیشگیری و آسیب کبدی را به طور قابل ملاحظه‌ای مهار می‌کند (هروبی و همکاران، 1983) (ووگل و همکاران، 1984). در مطالعات بالینی مصرف سیلی‌مارین در درمان بیماریهای کبدی از جمله سیروز، هپاتیت ویروسی و سمی مزمن، کبد چرب ( به دلیل مواد شیمیایی و الکل ) و التهاب مجرای صفرا، اثرات شفابخش نشان داده است که ادعا می‌شود این اثرات به دلیل خواص آنتی‌اکسیدان، آنتی‌لیپید پراکسیداز، آنتی‌فیبروتیک، ضد التهاب، تنظیم ایمنی بدن، اثر بازسازی سلولی کبد، کاهش متابولیسم کلسیم و به دام انداختن آهن توسط سیلی‌مارین می‌باشد (اسچوپان و همکاران، 1994) (فلورا و هاهن، 1998) (لوپر، 1998) (ماگلیولو و همکاران، 1978). گزارشها حاکی از آن است که سیلی مارین احتمالاً به سه طریق اثرات خود را روی سلول‌های کبد اعمال می‌کنند: سیلی‌مارین به گیرنده غشای سلول‌های کبد که مسئول جذب مواد سمی می‌باشند متصل و با تغییر در ترکیبات فسفولیپید آنها از جذب مواد سمی توسط سلول پیشگیری می‌کنند. سیلی‌مارین به علت آنکه یک آنتی‌اکسیدان قوی می باشد ( چند برابر خاصیت آنتی اکسیدانی ویتامین E را دارا است ) با مهار لیپید پراکسیداسیون مخصوصاً در سلولهای کبد از اختلالات متابولیسمی این سلول‌ها پیشگیری می‌کند. سیلی مارین با تحریک پروتئین سازی، موجب بازسازی سلولهای کبدی ‌می‌شود (مازس و دیک، 1991) (سونبیچلر، 1984) (اسچونفیلد و همکاران، 1997) ( ووگل و همکاران 1984). نشان داده شده است که سیلی‌مارین باعث افزایش گلوتانین (GSH) کبدی به مقدار 35 درصد در فرد عادی می‌شود. این اثر در سلول‌های معده و روده هم مشاهده شده است. گلوتانین مسئول سم‌زدایی طیف وسیعی از داروها، مواد و هورمون‌ها می‌باشد که در نتیجه افزایش گلوتانین کبدی منجر به افزایش توانایی کبد در سم‌زدایی می‌شود (کامپوس و گاریدو، 1998). در تحقیقات بالینی کنترل شده همراه با دارو‌نما، تجویز سیلی‌مارین در بیماران کبدی بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی بوده است. به علاوه آلرژی خفیف در مواردی با دوز بالای سیلی‌مارین گزارش شده است (فلاح حسینی و همکاران، 1383). مصرف سیلی‌مارین حتی با دوز زیاد نیز به خوبی قابل تحمل است. سیلی‌مارین حتی در زنان حامله مبتلا به به کاهش دفع صفرای کبدی با دوز 560 میلی‌گرم در روز تجویز شده است و هیچ گونه عوارض جانبی در مادر و جنین مشاهده نشده است( هرناندز و نازار، 1982). تزریق وریدی سیلی‌مارین ( 20-50 میلی‌گرم بر کیلوگرم) به کودکان مسموم شده به قارچ سمی هیچ‌گونه عوارض جانبی ایجاد نکرده است ( هروبی و همکاران، 1983) . سیلی‌مارین حاوی ترکیبات فلاونوییدی با خواص آنتی اکسیدانی قوی می‌باشد و احتمالاً مهار رادیکال‌ آزاد اکسیژن و رفع اختلالات متابولیسمی حاصله در کاهش چربی و قند خون تاثیر گذار بوده است. مهار اکسیداسیون و کاهش چربی خون توسط چندین گیاه دارویی با خواص آنتی‌اکسیدانی نیز گزارش شده است (لیو و همکاران، 2003) ( وانگ و همکاران، 2000). سیلی‌مارین همچنین با کاهش سنتز کلسترول در کبد و کاهش کلسترول خون از طریق مهار جذب آن در مجاری گوارشی می‌تواند برمتابولیسم غلظت چربی خون تأثیر گذار باشد (اسکتووا و همکاران، 2003). در بیماران دیابتی مبتلا به چربی خون بالا متابولیسم و فعالیت کبدی نیز مختل می‌شود که به‌طور مستقیم در متابولیسم چربی و قند اثر می‌گذارد (دی بیسگکلی، 2004) (ال‌سراج، 2004). سیلی‌مارین یک داروی گیاهی با خواص محافظ کبدی می‌باشد که با تنظیم متابولیسم کبدی احتمالاً می‌تواند تاثیری مثبت در متابولیسم قند داشته باشد. به علاوه سیلی‌مارین همانند دیگر عصاره‌های گیاهی حاوی ترکیبات بسیار فراوان می‌باشد که تاثیر بیولوژیکی آن را نمی‌توان به یک ترکیب واحد ارتباط داد. فلاونوییدها یک گروه ترکیبات موجود در سیلی‌مارین هستند که علاوه بر خواص آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی، موجب تثبیت غشای سلول و افزایش گلوتاتیون سلولی شده که احتمالاً در کاهش چربی و قند خون تاثیر گذار می‌باشند (اسکونفیلد و همکاران، 1997) (اسکتووا و همکاران، 2003) (کاجیموتو و همکاران، 2004). 1-10 هدف از آزمایش: با توجه به مشکلات سالهای اخیر در زمینه کمبود بارندگی و همچنین شور شدن آبهای زیر زمینی و در نتیجه خاک و با توجه به آنکه مرحله جوانه‌زنی حساس‌ترین مرحله رویشی گیاه نسبت به تنش شوری می‌باشد و نظر به اینکه تغییر الگو کشت و استفاده از گیاهان جدید و همچنین روشهای نوین در زمینه کشت راه حل هایی جهت ادامه کشاورزی در شرایط محیطی نا مناسب می‌باشند لذا هدف از اجرای تحقیق آن بوده که با استفاده از عمل پرایمینگ به جوانه زنی گیاه ماریتیغال کمک شود تا در شرایط دشوار محیطی توانایی جوانه‌زنی و ادامه حیاط را داشته باشند. فصل دوم